تحقیر

در آموزه های رضوی تحقیر مخاطب بسیار زشت شمرده میشود. از دیدگاه ایشان شخصیت انسان بسیار رفیع است و باید از عواملی که باعث کوچک شمردن مخاطب میشود جلوگیری کرد امام رضان در مواردی که فرد خود را در معرض تحقیر قرار میدهد با رفتار خود به ما می آموزد که چگونه این مانع را برطرف کنیم .

يسع بن حمزه از امام نقل میکند روزی مردی که در سفر حج زاد و توشه خود را از دست داده بود مشکل را با امام مطرح و از ایشان درخواست کمک میکند امام به منزل میرود و از پشت در بدون این که مرد چهره امام را ببیند به او مبلغی پرداخت میکند

أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَنَا رَجُلٌ مِنْ مُحِبِّيكَ وَ مُحِبّى آبَائِک مَصْدَرِي مِنَ الْحَجِّ وَ قَدْ نَفِدَتْ نَفَقَتِي وَ مَا مَعِي مَا أَبْلُغُ مَرْحَلَةً فَإِنْ رَأَيْتَ أَنْ تهيئنِي إِلَى بَلَدِى وَالله عَلَى نِعْمَةٌ فَإِذَا بَلَغْتُ بَلَدِي تَصَدَّقْتُ بِالَّذِي تُولِينِي عَنْكَ فَلَسْتُ مَوْضِعَ صَدَقَةٍ فَقَامَ فَدَخَلَ الْحُجْرَةَ وَ بَقِي سَاعَةً ثُمَّ خَرَجَ وَ رَدَّ الْبَابَ وَأَخْرَجَ يَدَهُ مِنْ أَعْلَى الْبَابِ فَقَالَ خُذْ هَذِهِ الْمِائَتَى دِينَارٍ فَاسْتَعِنْ بِهَا فِی أُمُورِک وَ نَفَقَتِكَ وَ تَبَرَكَ بِهَا وَ لَا تَتَصَدَّقَ بِهَا عَنِّى اخْرُجْ وَ لَا أَرَاكَ وَ لَا تَرَانِي فَلَمَّا خَرَجَ سُئِلَ عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ مَخَافَةَ أَنْ أَرَى ذُلَّ السُّؤَالِ فِي وَجْهِهِ لِقَضَاءِ حَاجَتِهِ. (1) ۱ مناقب آل ابی طالب ، ج ۴، ص ۳۶۱ )

مردی به امام گفت سلام بر تو ای پسر رسول خدا ای فرزند رسول خدا من مردی از دوستان شما و پدرانت هستم اینک از مکه معظمه بر می گردم و زاد و توشه ام را تمام کرده ام و اکنون قدرت این که بتوانم یک منزل راه بروم ندارم و اگر ممکن باشد ما را تا ولایت خود برسانید من در مملکت خود دارای مال و ثروت هستم و هر گاه به منزل خود رسیدم، مبلغ مورد نظر را از طرف شما به فقرا و نیازمندان صدقه خواهم داد زیرا خود مورد صدقه دیگران نیستم. حضرت رضا پس از استماع سخنان این مرد از جای خود حرکت کردند و به یکی از اتاقهای منزل رفتند پس از مدتی بازگشتند و دست خود را از لای در اتاق بیرون کردند به طوری که آن مرد صورت حضرت رضا را ندید و امام به مبلغ دویست دینار به آن مرد محتاج مرحمت فرمود و گفت از این مبلغ نیازمندیهای خود را رفع کن و زاد و توشه بین راه فراهم گردان و از طرف من هم انفاق مکن و اینک از خانه بیرون رو تا یکدیگر را مشاهده نکنیم هنگامی که آن شخص از منزل حضرت رضا خارج شد از آن جناب پرسیدند چرا با این مرد چنین رفتار کردید؟ فرمود خواستم وی صورت مرا نبیند و من هم ذلت سؤال را در چهره او مشاهده نکنم.

در این حدیث شریف به نوعی امام رضا مخاطب خود را که آماده کوچک شدن و تحقیر است تکریم میکند و علاوه بر انتقال پیام ادامه پذیرش آموزه های اهل بیت را از این طریق تضمین میکند.

در حدیثی دیگر فردی از امام مطابق شأن و منزلت ایشان چیزی طلب می کند که امام انجام آن را ممکن نمیداند سپس مطابق با شان خود سؤال کننده که چیزی را طلب میکند امام دویست دینار به فرد میدهد.

مَرَّ رَجُلٌ بِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا فَقَالَ لَهُ أَعْطِنِي عَلَى قدر مُرُونَك قَالَ لا يسعنى ذلك فَقَالَ عَلَى قَدْرِ مُرُوَتِي قَالَ أَمَّا إِذَا فَنَعَمْ ثُمَّ قَالَ يَا غُلَامُ أَعْطِهِ مِائَتَى دِينَارٍ. (1) ۱. بحار الانوار، ص ۱۰۰، به نقل از کتاب المناقب، ج ۴، صص ۳۶۰ و ۳۶۱ )

مردی خدمت حضرت رضا رسید و عرض کرد به اندازه شخصیت و مقام خود به من چیزی عطا کن فرمود به این شرط برای من امکان ندارد. عرض کرد پس به اندازه مقام و موقعيت من عطا فرما فرمود این را انجام میدهم سپس متوجه غلام شد و فرمود دویست دینار به این مرد بده .

فحوای حدیث گویای نشان دادن شان سؤال کننده به اوست و غیر مستقیم امام به فرد منزلت او را گوشزد میکند تا فرد خود را بزرگ بشمارد.

در حدیثی دیگر امام رضاءه از امیرالمؤمنين على السلام نقل می کند تحقیر مؤمن باعث نگه داشتن وی در قیامت روی صراط و معرفی او به مردم میشود :

مَنْ أَذَلَّ مُؤْمِناً أَوْ حَقَّرَهُ لِفَقْرِهِ وَ قِلَّةِ ذَاتِ يَدِهِ شَهَرَهُ اللَّهُ عَلَى جِسْرٍ جَهَنَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (2) عيون اخبار الرضا ء، ج ۲، ص ۷۰ )

هر کس مؤمنی را خوار بدارد یا او را کوچک بشمارد و به دلیل فقر و تنگ دستی او را تحقیر کند خداوند متعال روز قیامت چنین شخصی را روی پل جهنم نگاه میدارد و به مردم معرفی میکند.