ارائه تدریجی اطلاعات

یک گوینده زبردست با شناختی که از مخاطب و میزان تقاضای او برای شنیدن مطلب دارد پیام ارسالی را به ویژه در صورتی که دارای پیچیدگی و بطن است به وی ارائه میکند. این نکته را در شیوه ارائه قرآن کریم و تبیین آن توسط معصومین و حتی اهل علم به خوبی میتوانیم مشاهده کنیم در احادیث رضوی نیز به چنین مواردی میتوان برخورد

سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ فَقُلْتُ لَهُ لِمَ كُنِّيَ النَّبِيُّ كَ بِأَبِي الْقَاسِمِ فَقَالَ لِأَنَّهُ كَانَ لَهُ ابْنُ يُقَالُ لَهُ قَاسِمٌ فَكُلِّيَ بِهِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ اللهُ فَهَلْ تَرَانِي أَهْلًا لِلزِّيَادَةِ فَقَالَ نَعَمْ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ أَنَا وَ عَلَى أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ أَبْ لِجَمِيعِ أُمَّتِهِ وَ عَلِيٌّ اللَّهِ مِنْهُمْ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَلِيا للهِ قَاسِمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَقِيلَ لَهُ أَبُو الْقَاسِمِ لِأَنَّهُ أَبُو قَسِيمِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَا مَعْنَى ذَلِكَ قَالَ إِنَّ شَفَقَةَ النَّبِيِّ كَ عَلَى أُمَّتِهِ شَفَقَةُ الْآبَاءِ عَلَى الْأَوْلَادِ وَ أَفْضَلُ أُمَّتِهِ عَلَى اللَّهِ وَ مِنْ بَعْدِهِ شَفَقَهُ عَلَى اللهِ عَلَيْهِمْ كَشَفَقَتِهِ مَا لأَنَّهُ وَصِيُّهُ وَ خَلِيفَتُهُ وَ الْإِمَامُ بَعْدَهُ فَلِذَلِكَ قَالَ أَنَا وَ عَلَى أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ صَعِدَ النَّبِيُّ له الْمِنْبَرَ فَقَالَ مَنْ تَرَكَ دَيْنَا أَوْ ضَيَاعاً فَعَلَيَّ وَ إِلَيَّ وَمَنْ تَرَكَ مَالًا فَلَوَرَثَتِهِ فَصَارَ بِذَلِكَ أَوْلَى بِهِمْ مِنْ آبَائِهِمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ وَ أَوْلَى بِهِمْ مِنْهُمْ بِأَنْفُسِهِمْ وَكَذَلِكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهِ بَعْدَهُ جَرَى ذَلِكَ لَهُ مِثْلُ مَا جَرَى لِرَسُولِ الله الله. (1) 1. عيون اخبار الرضا ء، ج ۲، ص ۸۵ )

از حضرت رضا پرسیدم چرا حضرت رسول الله مکنی به ابوالقاسم بودند؟ فرمود چون آن جناب فرزندی بنام «قاسم» داشتند از این رو وی را ابوالقاسم می گفتند. عرض کردم یابن رسول الله اگر مرا اهل می دانی بیش از این بگو فرمود آری مگر نمیدانی که حضرت رسول اله پدر امت خویش است و علی اله نیز در میان امت به منزله آن جناب است؟ عرض کردم چرا همین طور است فرمود مگر نمیدانی علی به قاسم بهشت و دوزخ است؟ گفتم آری چنین است. فرمود از این جهت پیغمبر را ابوالقاسم گفتند، زیرا پدر قاسم جنت و نار است گفتم معنی آن چیست؟ فرمود محبت حضرت رسول به امتش مانند محبت پدر به اولاد است افضل امت آن حضرت علی بن ابی طالب است و محبت علی نسبت به امت بعد از رسول خدا مانند نبی اکرم له بوده است زیرا او وصی و جانشین و امام بعد از او است. به همین دلیل فرمود من و علی دو پدر این امت هستیم حضرت رسول اله بر منبر فرمودند هر کس بمیرد و مقروض باشد یا حقی در گردن داشته باشد من از عهده آن بیرون می آیم و هر کس مرد و مالی از خود به جای گذاشت مالش به ورثه او متعلق است. به همین دلیل پیغمبر اکرم به مسلمانان از پدر و مادر آنها نسبت به آنان سزاوارتر است و همچنین از خودشان نیز اولی است و امیرالمؤمنین نیز در این امور مانند رسول خداست.

چنان که میبینیم در این حدیث شریف راوی در ابتدا از امام درباره کنیه پیامبر میپرسد و امام به ارائه سخن مشهور یعنی وجود فرزندی به نام قاسم برای ایشان بسنده میکند در ادامه راوی با نشان دادن حرص خود به دانستن از امام تقاضای اطلاعات بیشتر میکند که امام مطلب را برای وی شرح میدهد.