توجه به سطح فهم مخاطب

یکی از روشهای ارتباطی ،معصومان سخن گفتن به مقتضای حال مخاطب است. از امام صادق مروی است.

مَا كَلَّمَ رَسُولُ اللهِ وَ الْعِبَادَ بِكُنْهِ عَقْلِهِ قَطُّ وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الله إِنَّا مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ أَمِرْنَا أَنْ نُكَلِّمَ النَّاسَ عَلَى قَدْرٍ عُقُولُهُمْ.(1) ۱. کافی، ج ۱، ص ۲۳؛ همان ترجمه سید جواد مصطفوی، ج ۱، ص ۲۷. )

هیچ گاه پیغمبر با مردم از عمق عقل خویش سخن نگفت، بلکه میفرمود ما گروه پیغمبران ماموریم که با مردم به اندازه عقل خودشان سخن بگوییم.

چون که با کودک سر و کارم فتاد

هم زبان کودکان باید گشاد (2) مولوی، جلال الدین محمد مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ص ۶۶۸ )

در آموزه های رضوی نیز این نکته مورد توجه است. امام رضا(ع) به یونس بن عبدالرحمن که مورد بدگویی اصحابش در نزد امام شده قرار گرفته بود چنین توصیه می فرماید

يا يُونُسُ حَدَّثِ النَّاسَ بِمَا يَعْرِفُونَ وَ اتْرُكَهُمْ مِمَّا لَا يعرفون...(3) کشی، محمد بن عمر، اختيار معرفة الرجال، تصحيح محمد بن حسن طوسی و حسن مصطفوی، ص ۴۸۷ )

47

ای یونس با مردم طبق فهم و دانش آنها سخن بگو و از آن چه درک نمی کنند دست بکش .(1) ۱. اگر به کل مطلب مراجعه کنیم می بینیم یونس بن عبد الرحمن ملاحظة سطح فكر اصحابش را نمی کند و برایشان مطالب سنگین می گوید مورد بدگویی این جماعت در نزد امام الله قرار میگیرد و با این نصیحت امام روبه رو می شود.)

در حدیثی دیگر امام میفرماید از سخن گفتن درباره توحید و غیر آن خودداری کنید و با مردم طبق معرفت و درک آنها سخن بگویید و از گفتن مطالبی که قابل فهم جامعه نیست و مورد انکار آنان قرار می گیرد خودداری کنید

دَخَلْتُ عَلَى الرَّضَاعَةِ فَقَالَ لِي قُلْ لِلْعَبَّاسِي يَكَفَّ عَنِ الْكَلَام فِي التَّوْحِيدِ وَ غَيْرِهِ وَ يُكَلِّمُ النَّاسَ بِمَا يَعْرِفُونَ و يكفَّ عَمَّا يَنْكَرُونَ وَ إِذَا سَأَلُوكَ عَنِ التَّوْحِيدِ فَقُلْ كما قَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ * اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ * وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ وَ إِذَا سأَلُوكَ عَنِ الْكَيفية فَقُلْ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَيسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَ إِذَا سَأَلُوكَ عَنِ السَّمْعِ فَقُلْ كَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ) فَكَلَّمَ النَّاسَ بِمَا يَعْرِفُونَ. (2) ۲. التوحيد، ص ۹۵. )

به عباس بگویید از سخن گفتن در مباحث توحید و غیر آن خودداری کند و با مردم طبق معرفت آنها و درک آنها سخن بگوید و از مطالبی که قابل

48

فهم جامعه نیست و مورد انکار آنان قرار می گیرد خودداری کند و هر گاه از تو درباره توحید پرسیدند همان طور که خداوند فرموده است بیان کن پروردگار متعال می فرماید قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ يلِدْ وَلَمْ يُولَدُهُ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ) و هرگاه از کیفیت پرسیدند همان گونه که خداوند فرموده است لیس کمثله شیء برای مردم بیان کن و هرگاه از تو پرسیدند که خداوند چگونه می شنود، بگو و هو السَّمِیعُ الْعَلِیمُ و در همه گفتگوها باید به اندازه عقل و معرفت مردم گفتگو شود.