جلوگیری از افراط و تفریط

در پیام های حضرت به ویژه در پاسخ به سؤالات مردم امام رضا با توجه به زیاده روی ها یا کندروی های موجود در جامعه بر بعضی از نکات تأکید بیشتری می کرد؛ در عین این که برای جلوگیری از افراط و تفریط در همان کلام برای نشان دادن ثغور مطلب نیز از خود تلاش نشان میداد. نمونه این برخورد را در احادیث فقهی ایشان یا احادیث طبی منسوب به آن حضرت میتوان مشاهده کرد :

قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَاء إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ إِنَّ مَنْ لَمْ يأْكل اللَّحْمَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ سَاءَ خُلُقُهُ فَقَالَ كَذَّبُوا وَ لَكُنْ مَنْ لَمْ يَأْكل اللَّحْمَ أَرْبَعِينَ يَوْماً تَغَيرَ خُلْقُهُ وَ بَدَنُهُ وَ ذَلِكَ لانتقال النُّطْفَة فِي مِقْدَارٍ أَرْبَعِينَ يَوْماً. (1) ۱. کافی، ج ۶، ص ۳۰۹ همان، ج ۶، ص ۲۵۲ )

مردم می گویند هر کس سه روز گوشت گوسفند نخورد اخلاقش بد میشود حضرت فرمود دروغ می گویند هر کس چهل روز گوشت نخورد اخلاقش تغییر میکند و لاغر می شود.

در تعداد دیگری از این احادیث امام رضا توصیه به خوردن گوشت می فرماید(2) و برای آن مزایای زیادی بر می شمرد که با جمع کردن آن احادیث با حدیث فوق میتوان به تعدیل عقاید مردم در این خصوص پی برد.

42

مرزبندی در ارتباط

امام رضا با افراد مختلف معاشرت و ارتباط داشته است و احادیثی از آن حضرت که در ادامه خواهد آمد گواه بر این مدعاست، اما با دقت در این احادیث مرزهایی برای ارتباط و معاشرت میبینیم چنان که خواهیم آورد خشم و سرزنش در فرایند ارتباطی حضرت دارای جایگاهی است و آن جایی است که فرد به انحراف در اصول عقاید دچار میشود. امام شده در توصیه به یکی از اصحاب وی را از معاشرت با دایی شخص که دچار انحراف در اعتقادات است بر حذر می دارد :

سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ يَقُولُ لِأَبِي مَا لِي رَأَيْتُكَ عِنْدَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ يَعْقُوبَ قَالَ إِنَّهُ خَالِي فَقَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ إِنَّهُ يَقُولُ فِي الله قَوْلًا عَظِيماً يصفُ اللهُ تَعَالَى وَ يَحُدُّهُ وَ اللهُ لَا يُوصَفُ فَإِمَّا جَلَسْتَ مَعَهُ وَ تَرَكَتَنَا وَ إِمَّا جَلَسْتَ مَعَنَا وَ تَرَكَتَهُ. (1) فصول المختاره، ص ۱۱۲ )

شنیدم ابوالحسن به پدرم می فرمود چگونه است که تو را نزد عبد الرحمن بن يعقوب دیدم؟ عرض کرد او دایی من است. حضرت به او فرمود آن مرد درباره خدا سخنی بس گزاف و هول انگیز می گوید؛ او خدا را به صورت اجسام و اوصاف (آن وصف میکند و حال آن که خداوند به وصف نیاید پس یا با او هم نشین شو و ما را رها کن یا با ما همنشین باش و او را ترک کن.

هنگامی که راوی در جواب امام میگوید که دایی ام هر چه میخواهد بگوید و عقاید او بر من تأثیری ندارد، امام می فرماید:

أَمَا تَخَافَنَّ أَنْ تَنْزِلَ بِهِ نَقِمَةٌ فَتُصِيبَكُمْ جَمِيعاً أَ مَا عَلَمْتَ بِالَّذِي كَانَ مِنْ أَصْحَابِ مُوسَى وَ كَانَ أَبُوهُ مِنْ أَصْحَابِ فِرْعَوْنَ فَلَمَّا لَحِقَتْ خَيْلُ فِرْعَوْنَ مُوسَى اللَّهِ تَخَلَّفَ عَنْهُ ليعِظَهُ وَ أَدْرَكَهُ مُوسَى وَ أَبُوهُ بِرَاعْمُهُ حَتَّى بَلَغَا طَرَفَ الْبَحْرِ فَغَرِقَا جَمِيعاً فَأَتَى مُوسَى الْخَبَرُ فَسَأَلَ جَبْرَئِيلَ عَنْ حَالِهِ فَقَالَ لَهُ غَرَقَ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ لَمْ يَكُنْ عَلَى رَأَى أَبِيهِ لَكُنَّ النَّقِمَةَ إِذَا نَزَلَتْ لَمْ يَكُنْ لَهَا عَمَّنْ قَارَبَ الْمُذْنِبَ دفاع. (1) ۱. بحرانی، سیدهاشم، البرهان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۱۷۲؛ اخبار و آثار حضرت رضا باشید ص ۲۶۸)

امام رضا فرمود آیا نمیترسی که عذابی بر او نازل شود و تو را نیز فرا گیرد؟ آیا خبر نداری از داستان شخصی که از اصحاب حضرت موسی شده بود و پدرش از یاران فرعون هنگامی که سواران فرعون به موسی رسیدند وی برگشت تا پدرش را موعظه کند، موسی او را دریافت در حالی که پدرش با او با غضب گفتگو میکرد تا آنگاه که به کنار دریا رسیدند و هر دو غرق شدند چون خبر او به موسی رسید گفت خداوند او را رحمت کند او به عقیده پدرش نبود ولیکن هنگامی که عذاب نازل شد همگان را فرامی گیرد ، گناهکار و غیر گناهکار را نمی شناسد.

44