استفاده از روشهای عقلی و استدلالی

یکی از روشهای ارتباطی امام رضا استفاده از روش استدلالی و عقلی است. چه در مناظرات حضرت و چه در برخورد با مأمون این شیوه را به خوبی میتوان دید در مباحث کلامی و اعتقادات نیز این شیوه استدلالی بسیار برجسته است.(1) ۱. برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به کافی، ج ۱، باب توحید؛ عيون اخبار الرضا ء، ج ۱، ص ۱۳۱. )

از نظر نباید دور داشت که هم اصحاب مناظره و هم خود مأمون اهل استدلال و متظاهر به عقل گرایی بودند.

برای نمونه امام در جواب مأمون که اصرار بر قبول خلافت داشت با ارائه دلیل اثبات فرمود که خلافت حق مأمون نیست که بخواهد آن را واگذار کند :

... فَقَالَ لَهُ الرِّضَاء إِنْ كَانَتْ هَذِهِ الْخِلَافَةُ لَكَ وَ جَعَلَهَا اللهُ لَكَ فَلَا يَجُوزُ أَنْ تَخْلَعَ لِبَاسًا أَلْبَسَكَهُ اللَّهُ وَ تَجْعَلَهُ لغيرك وَ إِنْ كَانَتِ الْخِلَافَةُ لَيسَتْ لَكَ فَلَا يَجُوزُ لَكَ أَنْ تَجْعَلَ لي ما ليس لك .... (2) صدوق، محمد بن علی، الامالی، ج ۱، ص ۶۹ )

اگر این خلافت حق تو است و خداوند آن را برای تو مقرر کرده است بنابراین جایز نیست خود را از آن خلع کنی و لباسی که خداوند بر بدن تو پوشانیده از خود دور کنی و در بدن دیگری بپوشانی و اگر خلافت حق تو نیست حق نداری آن را به دیگری واگذار کنی .

37

استفاده از شیوه عقلی در مناظرات حضرت به ویژه مناظره با ارباب ادیان مانند جاثلیق رومی و رأس الجالوت خواندنی و به خوبی قابل مشاهده است. (1) ۱. صدوق، محمد بن على التوحید، صص ۴۱۹ -۴۲۸ )