بررسی مسئله از دیدگاه عقل و شرع

وجود مقدمه برای رسیدن به ذی المقدمه از احکام اولیه عقلی است؛ مانند وجود نردبان برای صعود به پشت بام عقل در چنین مواردی حکم می کند اگر امری لازم آمد مقدمه یا مقدمات آن نیز لازم و واجب است و نفی وجود عقلی از چنین مقدمه ای مستلزم نقض غرض است حکم برهانی عقل در باب لزوم معرفت مزور از همین سنخ است؛ یعنی به حکم عقل هرگاه غرض از زیارت درک حضور و تقرب به مزور و کمک خواهی و تعالی یافتن در جنب او باشد چنین امری جز با شناخت حقیقت مزور صفات آثار و موقعیت او ممکن نخواهد بود؛ زیرا تا زائر به معرفت مزور نائل نگردد تمایلش نسبت به او منتفی است. نیز اگر مقامات و فضایل او را نشناسد سراغ او نمی رود، همان طور که سراغ افراد دیگر نمی رود.

از دیگر ادله عقلی وجوب معرفت مزور حکم عقل به وجوب شكر منعم است؛ اجمال این دلیل آن است که سپاسگزاری و تشکر از کسی که به انسان خدمتی کرده و نعمتی به او رسانده است واجب است. بدیهی است تشکر کردن از چنین کسی به حکم عقل مستلزم شناخت اوست حکم عقل به وجوب معرفت مزور برگرفته از وجوب شکر منعم بدین معنی است که چون زائر از افاضات و احسان مزور بهره مند میشود بر زائر است که از او تقدیر و تشکر کند.

تتبعی اجمالی در روایات اهل بیت ما را به این حقیقت رهنمون می سازد که معرفت مزور آن چنان که شایسته اوست در تحقق زیارت حقیقی لازم است.

البته همان طور که روشن است لزومی که از روایات استفاده می شود ارشاد به حکم عقل است. (زیرا در هر موردی که عقل حکم داشته باشد. حکم شرعی در خصوص آن مسئله حکم تأسیسی نبوده بلکه ارشاد به همان حکم عقل است. ) برخی از روایاتی که بر مطلب دلالت دارد به شرح زیر است:

شخصی به نام ابن مارد از امام صادق درباره اجر کسی که به زیارت حضرت علی می رود، سؤال کرد؛ امام در پاسخ او فرمود: «يَا ابْنَ مَارِدٍ مَن زار جدى عارفاً بحقه كَتَبَ اللهُ لَهُ بِكُلِّ خُطوة حَجَّةً مقبولةً و عُمرة مقبولة والله يا ابن مارد مَا يُطْعِمُ اللهُ النَّارَ قَدَماً تَغَيَّرت في زيارة أمير المُؤمِنِينَ مَاشِياً كَانَ أَو رَاكِباً يا ابنَ مَارِدٍ اكتب هذا الحَدِيث بماء الذهب (دیلمی، حسن، همان، ج ۲، ص ۴۴۳ ) ؛ ای پسر مارد هر کس جدم على را با معرفت به حق او زیارت کند خداوند برای هر قدمی که بر می دارد ثواب یک حج مقبول و عمره مینویسد ای پسر مارد به خدا قسم خداوند قدمی را که برای زیارت امیرالمؤمنین ، چه پیاده چه سواره، برداشته می شود به آتش نسوزاند ای پسر مارد این حدیث را به آب طلا بنویس.

امام موسی کاظم در خصوص فضیلت زیارت امام حسین فرمود: «من زار قبر الحسين عارفاً بحَقِّهِ غَفَر اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِهِ وَ مَا تَأخر» ( ابن بابویه محمد بن علی أمالي الصدوق، ص ۱۴۲ )؛ هر كس قبر حسین را با معرفت به حق او زیارت کند خدا گناهان گذشته و آینده اش را بیامرزد.

38

حمزة بن حمران درباره فضیلت زیارت امام رضا در حالی که عارف به حق او باشد از امام صادق روایت میکند که آن حضرت فرمودند: «يُقتل حَفَدَتِي بأرض خُرَاسَانَ فِي مَدِينَة يُقَالُ لَهَا طُوسُ مَن زَارَهُ إِلَيْهَا عَارِفَاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بيَدِي يَومَ القِيَامَةِ وَ أَدخِلُهُ الجَنَّةَ وَإِن كَانَ مِن أهل الكبائِرِ قَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا  عرفَانُ حَقَّهِ قَالَ تَعلَمُ أَنَّهُ إمام مفترض الطاعة غريب شهيد من زاره عارفاً بحقه أعطاه الله تعالى أجر سبعين شهيداً ممن استشهد بين يدى رسول الله ﷺ عَلَى حقيقة؛ ( الشعيري، تاج الدين، جامع الأخبار، ص ٣١ ) فرزندم در سرزمین خراسان در شهر طوس به شهادت می رسد، هر کس او را در حالی که آگاه به حق او باشد زیارت کند در روز قیامت من با دست های خود او را گرفته و به بهشت وارد میکنم اگر چه از اهل کبائر باشد. راوی پرسید فدایت شوم حق او چیست و چگونه شناخته می شود؟ امام ها فرمود: اینکه بدانی او امام است و اطاعت او واجب است او غربت و شهادت را در راه خدا پذیرفته است هر کس او را این گونه بشناسد خداوند اجر هفتاد شهیدی را که در محضر رسول خدا به شهادت رسیده اند، به او می دهد.

زیارت خانه خدا در حالی که با معرفت به حق آن انجام شود، نیز مورد تأکید قرار گرفته است چنان که در این باره از امام صادق روایت شده است که فرمودند: «مَن جَاءَ إلى هذا البيت عارفاً بحقِّهِ فَطَاف به أسبوعاً وَ صَلَّى رَكَعَتِينَ فِي مقام إبراهيم اللي كتب الله له عشرة آلاف حَسَنَة و رفع له عشرة آلاف درجة (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار، ج ۷۱، ص ۳۱۹) هر کس به طرف این بیت بیاید در حالی که به حق این بیت آگاه باشد، و آن را طواف کند و در مقام ابراهیم دو رکعت نماز گزارد خداوند برای او ده هزار حسنه قرار دهد و ده هزار درجه او را بالا برد.

همان طور که روشن است روایات یاد شده همگی مقید به عالماً بحقه» هستند و سیاق در آنها به گونه ای است که علم به حق آنها و اعتقاد . جزمی به این علم برای زیارت آنها لازم است.

39

چند حدیث در فضیلت زیارت امام رضا

۱ از داوود صیر می نقل شده است که امام جواده فرمود: «هر که قبر پدرم را زیارت کند بهشت برای او خواهد بود. (ابن قولویه جعفر بن محمد كامل الزيارات تصحیح میرزا عبدالحسین امینی تبریزی، ص ۳۰۳)

187

2 از امام رضا نقل شده است که فرمود: هر که با وجود دوری خانه و مزارم مرا زیارت کند در روز رستخیز در سه جا به سراغ او می آیم تا وی را از هراسهای آن رهایی بخشم آنگاه که کارنامه به راست و چپ پخش شود هنگام گذر از صراط و هنگام سنجش اعمال (همان، ص ۳۰۴)

از امام کاظم نقل شده است که فرمود: این فرزندم امام رضا در سرزمین غربت جان میدهد بنابراین هر که او را در حالی زیارت کند که تسلیم فرمان او باشد و حق او را به رسمیت بشناسد او را امام بداند نزد خدای مقتدر و بزرگ به سان شهیدان بدر باشد. (همان، ص ۳۰۵)

188