جایگاه و فلسفه نماز جمعه

امام رضا (ع) در مورد علت و فلسفه نماز جمعه فرموده است اگر پرسیده شود: «چرا در نماز جمعه خطبه مقرر شده است؟ پاسخ داده میشود جمعه محل اجتماع عموم مسلمانان است و نماز جمعه یک برنامه عمومی است پس خداوند متعال می خواهد که پیشوای مسلمانان وسیله ای در اختیارش باشد تا مردم را موعظه کند و بر اطاعت اوامر الهی ترغیبشان نماید و ایشان را از معصیت و آثار آن بترساند و از آنچه مصلحت دین و دنیایشان است آگاه سازد و اخبار و امور جاری در ایام هفته و گزارشهای گیتی و احوالی را که نفع و ضررشان در آن است به آنان گزارش دهد. »

اگر پرسیده شود چرا در نماز جمعه دو خطبه مقرر شده است؟ پاسخ داده میشود در یک خطبه ثنا و ستایش و تقدیس خدای عز و جل کنند و در خطبه دوم نیازها و هشدارها و بیم و امیدها و گزارشها و وقایع روز و دعاها را قرار دهند و اوامر و نوامی و دستوراتی که به مردم صلاح و فساد جامعه اسلامی مرتبط است را به آنها اعلام دارند(۲)( روزنامه جمهوری اسلامی شماره ۱۸ خرداد ماه ۱۳۵۹).»

توصیه مرحوم امام خمینی (ره) درباره نماز جمعه

من تکلیفم را باید به شما بگویم... این دژهای محکم را محکم نگاه دارید. نگویید که انقلاب کردیم حالا باید فریاد بزنیم نخیر بخوانید از همه فریادها بالاتر است. اجتماع کنید نمازهای جمعه را با شکوه به جا بیاورید و نمازهای غیر جمعه را هم اهمیت بدهید که شیطان ها از نماز می ترسند(۳)( مسند الامام الرضا (ع)، ج ۱، ص ۲۸۷).»

آداب نماز جمعه

۱- نظافت و آراستن خود( غسل جمعه استعمال بوی خوش شانه زدن پوشیدن تمیزترین لباسها آراستن خود)

۲- حفظ وقار و طمانینه

۳- رعایت شرایط اخلاقی (با رعایت نظم و انظباط و رعایت سکوت و آرامش به هنگام حضور در جماعت جمعه و استماع خطبه)

پیشوایان دین در برخی روایات تاکید فرموده اند مسلمانان از کارهایی که موجب باز ماندن از نماز جمعه میشود اجتناب کنند مثلا تا آنجا که ممکن است فرد در روز پنج شنبه داروی ضعف آور نخورد تا برای ادای نماز جمعه ناتوان نباشد و یا به مسافرت نرود.

 امام رضا (ع) فرموده است کسی که در روز جمعه قبل از نماز جمعه سفر کند در امان الهی نیست و حق تعالی در خانواده اش جانشین نشود وکیل حفظ خانواده نیست و او را از فضیلتش روزی ندهد.

 اهمیت نماز جمعه به حدی است که حتی زندانیان را با مراقبت ویژه ای برای شرکت در نماز جمعه میآورند و پس از نماز به زندان برمی گردانند(۱)(بحار الانوار، ج ۸۹، ص ۲۰۱).

فلسفه غسل جمعه

امام رضا (ع) درباره فلسفه غسل جمعه و سایر اعیاد اسلامی فرموده است: «غسل جمعه به منظور تعظیم پروردگار عالم آمادگی برای درک حضور خداوند صورت می گیرد و سبب آمرزش گناهان است. بوسیله غسل در چنین روزی امتیاز این روز برای جمع شدن جهت عبادت پروردگار با سایر روزها مشخص میشود. همچنین غسل جمعه موجب افزایش ثواب عبادت و سبب پاک شدن از گناه از این جمعه تا جمعه دیگر نیز می گردد.(۲)(وسایل الشیعه، جلد ۲ ص ۱۲۶ بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۳ وسائل الشيعه، ج ۵، ص ۱۴۱)»

(صص26-27)

نماز جمعه

در زمان غیبت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف) نماز جمعه واجب تخبیری است یعنی مکلف میتواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند، ولی جمعه افضل است و احتیاط بیشتر در آن است که هر دو را به جا آورند و کسی که نماز جمعه را به جا آورده باشد واجب نیست نماز ظهر را هم بخواند ولی احتیاط مستحب آن است که آن را نیز به جا آورد.(۱ )(توضیح المسائل احکام نماز جمعه م ۱ - ۲)

کیفیت نماز جمعه

نماز جمعه دو رکعت است و کیفیت آن مانند نماز صبح است. این نماز دارای دو قنوت است قنوت اول قبل از رکوع رکعت او و قنوت دوم پس از رکوع رکعت دوم است. نماز جمعه دارای دو خطبه است که مانند اصل نماز واجب بوده و باید توسط امام جمعه ایراد شود بدون این دو خطبه نماز جمعه محقق نمیشود و واجب است دو خطبه را قبل از نماز جمعه بخواند.(۱ )(توضيح المسائل احکام نماز جمعه م ۲۳ - ۲۶)

شرایط نماز جمعه

نماز جمعه تنها توسط مردان منعقد میشود ولی زنان هم میتوانند در آن شرکت کنند. نماز جمعه باید به جماعت برگزار شود و نمیتوان آن را به طور فرادی به جا آورد. همه شرایطی که در نماز جماعت معتبر است در نماز جمعه نیز لازم است. مانند نبودن حایل بالاتر نبودن جای امام فاصله بیش از حد نداشتن و غیر اینها مسافر می تواند در نماز جمعه شرکت کند و در این صورت نماز ظهر از او ساقط است. زنان می توانند در نماز جمعه شرکت کنند و نمازشان صحیح است و مجزای از نماز ظهر است.

واجب است مأمومین به خطبه امام گوش فرا دهند و احتیاط مستحب آن است که ساکت باشند و از حرف زدن بپرهیزند که صحبت کردن در وقت خطبه ها مکروه است بلکه اگر سخن گفتن مأمومین موجب نشنیدن خطبه و از بین رفتن فایده آن باشد سکوت لازم است.

نرسیدن به خطبه های نماز جمعه آیا اشکال دارد یا خیر؟

باید سعی کنند به خطبه ها برسند و اگر نرسیدند و به نماز برسند، نماز صحیح است. کسی که نتوانسته است در نماز جمعه شرکت کند آیا در همان هنگام برگزاری نماز جمعه میتواند نماز ظهر و عصر خود را مثلاً در منزل بخواند یا باید صبر کند که نماز جمعه تمام شود؟

صبر کردن لازم نیست ولی سعی شود در نماز جمعه شرکت کند.

أمين يا رب العالمين

(صص62-63)