متن فرمان ولايتعهد امام که مأمون نوشته

صاحب فصول المهمه نقل میکند عهدنامه ای را که مامون برای حضرت رضا ٤ نوشته خلاصه ابتدا و انتهای آن را ذکر میکنم و آن اینست :

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم این نامه ای است پسر هرون الرشید به علی بن موسی بن جعفر ۴ ولی عهد خود نگاشته است اما بعد

خداوند بزرگ اسلام را برگزید و از میان بندگان پیغمبرانی را برای خود انتخاب نمود که مردم را بسوی او رهبری کنند و گم گشتگان را هدایت نمایند، نخستین آنان بشارت بپیدایش بازپسینشان دهد و باز پسینشان گذشتگانرا تصدیق و تایید کنند تا اینکه رسالت و نبوت خداوند منتهی بر وجود حضرت محمد صلى الله علیه و آله گردید پس از اینکه در فرستادن انبیاء سستی و فتور واقع گردیده و علم و دانش کهنه گشته بود ، و وحی از زمین قطع گردیده و قیامت نزديك شده بود .

سلسله پیغامبران را بسبب وجودش بپایان رسانیده و او را برایشان بزرگ و گواه گردانید قرآن گرامی را بر او فرستاد که فرسودگی و بطلان بر او راه نیابد نه از پیشاپیش و نه از پس پشت ، تنزیلی بود از طرف خداوند دانای ستوده .

هنگامیکه نبوت منقضی شد ورسالت در وجود حضرت محمد (ص) بپایان رسید ، خداوند برقراری دین و نظم و ترتيب امور مسلمین را در نظام خلافت و بر پاداشتن شرایع و احکام آن قرار داد .

هنگامیکه خلافت ب امیر المومنین (۱) مراد مامون است) رسید ، رنجهای خلافت را متحمل شد و تلخی و مزه آنرا چشید شبها را بیدار بود ، بدنش را لاغر میداشت ، و پیوسته نظرش برای پیشرفت و شرافت دین ، و برانداختن ریشه مشرکین ، و اصلاح حال مسلمین و جمع و ایجاد اتحاد بین آنان و انتشار عدل و داد ، و بر پاداشتن احکام قرآن و سنت پیغمبر بود .

همین امور بود که او را از محافظه کاری وترك و آسایش جوئی بازداشت ، بمنظور اینکه خدای خود را ملاقات نماید ، با اندرز دادن مردم در دین، و واداشتن بندگان خدا به امور دینی ، و برای اینکه بر ولا يتعهد خود ، و محافظت مسلمانان پس از خود کسی را انتخاب نماید که بهترین مردم باشد در دیانت و پارسائی و عظمت علمی و سزاوارترین ایشان باشد برای اجرای فرمان خدا و حق وی ، با خدای خود همیشه راز گوئی و مسئلت داشت، و از او طلب مشورت مینمود و همتش شب و روز مصروف خوشنودی خدا و اطاعت او بود و نظر و اندیشه اش مصروف این مقصد بود که :

«در میان خانواده خود از فرزندان عبدالله بن عباس ، وعلى بن ابيطالب ع کدام کسی را برای این مقام برگزیند؟ » .

و در اینخصوص تنها به اطلاع خود اکتفا نمود ، و کوشش و نیروی خود را در این موضوع بانتها رسانید ، تا اینکه در این مطلب نهایت درجه معرفت و جستجو حاصل کرد ، و بطور معاینه و آشکار از چگونکی حالات آنان آگاهی پیدا نمود ، و آزمایش کامل کرد، و بنحو پرسش و سراغ موضوع قضیه را کشف نمود .

پس از مشورت با خدا و منتهای کوشش برای اجرای اوامر خداوند در بندگان و کشورهای اسلامی، علی بن موسى الرضا بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب عليه السلام را در میان هر دو طبقه انتخاب کرد .

زیرا تشخیص داد اتصاف او را بکمال فضل، وشهرت علم، كثرت تقوی خلوص زهد بی اعتنائی از دنیا و کناره گیری وی از مردم دنیا.

و با تطابق اخبار و اتفاق عموم وحدت آراء، وتواتر روایات شایستگی او محرز شد و چون او را دارای فضل و شایستگی میشناخته چه در اوان کودکی چه در اوان رشد و عنفوان جوانی و چه در سن کهولت بنا بر اين ولا يتعهد و خلافت را بدو سپرد و اطمینان دارد که این موضوع مورد پسند و رضای خداوند نیز خواهد بود

و خدا میداند که این عمل مأمون صرفاً بمنظور اختيار و در نظر داشتن رضا و خوشنودی او مراعات جانب مصلحت دین و حال مسلمانان بوده است و نظرش آسایش، و ثبات حجت و رستگاری خودش بوده است در روزی که مردم همه باز می‌ایستند در پیشگاه پروردگار جهانیان.

امير المؤمنين فرزندان و خاندان و خواص و سرلشگرها و خدمتگذاران خود را بر این موضوع دعوت کرد و همه بر او بیعت و فکر او را تایید نمودند و بر همدیگر در این قضیه پیشدستی نموده و اظهار دلخوشی کردند و یقین داشتند که امیر المؤمنین فرمان خدا را برخواهش نفس درباره فرزندان و خاندان خود از کسانیکه در خویشان وی با و نزدیکتر بودند مقدم داشت و او را ملقب به رضا گردانید برای اینکه پیش خدا و مردم پسندیده بود ، و بمنظور اصلاح خود و جامعه مسلمانان فرمان او را گردن نهاد.

سپاس خداوندی را که پروردگار جهانیان است.

این نامه را با دست خود نوشت روز دوشنبه هفتم ماه رمضان سال ۲۰۱ (1) قاضی حسین بن معین الدین میبدی شارح دیوان امیر از صاحب كشف الغمة نقل میکند که این دو عهد نامه در سال ۶۷۰ هجری با خط مأمون و امام ٤ بنظرم رسیده است)