آثار سفر حضرت امام رضا
اهل بیت در سراسر کشور اسلامی شرق و غرب و شمال و جنوبش آثار و نشانه هایی از خود به یادگار گذاشته اند در سرزمینهای پهناور اسلامی کمتر جایی وجود دارد که از علائم و آثار آن بزرگوار خالی باشد آثار اهل بیت از عظمت و صلابت بسیاری برخوردار بوده و نشانه های ایشان جاودانه میباشد. دلهای مومن متمایل به آن آثار و نشانه ها بوده نفوس غمگین و مشتاق به اهل بیت پناه می برند لذا یاد و خاطره این بزرگواران نسیم روح بخشی است که از بوستان نبوت می ورزد و آثار و نشانه های ایشان چشمه سار جوشش ایمان و برکت را به ارمغان می آورند.
در هر جا گنبد ،بارگاه محل ،نماز گذرگاه و ردپایی از اهل بیت به چشم می خورد مردم شیدا و مشتاق پیرامون آنها اجتماع میکنند و در جوار مرقد مطهر آن عزیزان دست دعا و مناجات به سوی خدا بر میدارند زائرین به پناه خدا می روند و در ذات اقدس احدیت فانی میشوند.
نتایج و پیامدهای اماکن مقدسه اهل بیت و نقش آشکار و تأثیر عمیق آنها در تثبیت ارزشهای روحی و تداوم محبت اهل بیت و آشنایی با اسلام ناب محمدی ابراهل خرد و صاحبان بصیرت پوشیده نیست. چه اینکه حقایق و معارف از چشمه سارگوارای آنان میتراود و چنگ زدن به اصول و مبانی اسلام ناب محمدی را سهل و آسان می کند.
امام رضاء محوری از محورهای ممتاز و برجسته جهان اسلام و رهبری از رهبران هدایت گر و از منادیان به حق و آزادی بود نقش والای حضرت جز در راه اصلاح و سامان بخشیدن به زندگی مسلمانان جلب نظر نمیکند و آثاری جز نیکی و ارشاد در روی زمین از خود برجای نگذاشته است.
بر همین اساس نتایج و آثار عمیق و فراوان مرکب همایونی را که از مدینه آغاز گشته و در مرو خاتمه یافته است به مثابه نتایج و آثار جاویدان می نگریم
آثاری که عبارت است از اجتماع دانشمندان و دانش پژوهان پیرامون حضرتش ضبط و یادداشت احادیث و روایات بیان مسائل فلسفی و کلامی و مواعظ و نصایح تقریر احکام شرع واصول اعتقادی دین حنیف اقامه نماز و تأسیس مساجد، ایجاد بناهای نیکوکاری و بالاخره احسان و نیکی نسبت به اهل ایمان
تاریخ زندگی امام رضا در تبیین یک اثر و نتیجه این مسافرت تاریخی جاویدان با ما چنین سخن میگوید
«هنگامی که امام رضا داخل شهر نیشابور گردیدند در محله ای فرود آمدند. در آن محله حمامی بود که امروزه آن را به گرما به امام رضا می شناسند و در آن جا چشمه ای وجود داشت که آب آن اندک بود لذا کسی برخاست تا از چشمه آب بکشد و حوضی را که در نقطه مرتفعی در کنار چشمه ساخته شده بود را از آب سرشار نماید.
حضرت رضا داخل حوض ،رفت غسل کرد و سپس خارج شد و نماز ظهر را برپشت آن اقامه فرمود. از آن پس مردم گرداگرد آن حوض رفتند و در آن غسل می کردند و از آب آن مینوشیدند برپشت آن نماز میگذاردند و به هر ترتیب به آن تبرک میجستند همچنین در اطراف آن حوض دست به دعا برداشته، از خدای متعال حاجت میخواستند و حاجاتشان برآورده می شد.
این چشمه به چشمه (کملان) معروف است و همواره تا امروز توجه مردم را جلب کرده است. (عيون اخبار الرضا الله ٫ جلد ۲ ٫ ص ۱۳۶-۱۳۵) پس از درنگ در شهر نیشابور مرکب همایونی به حرکت درآمد و مسیر خود را دنبال نمود و با عبور از سرخس به شهر مرو پایتخت خلافت بنی عباس که جهت استقبال از حضرت مهیا بود و در انتظار قدوم مبارک ایشان لحظه شماری می کرد، رسید.
پیشاپیش استقبال کنندگان امام رضا مأمون و اطرافیان او و رجال دستگاه خلافتش قرار داشتند.
امام رضا به مقصد رسید و رنج سفر به پایان رسید و مصاحبه ها و گفتگوها میان امام و مأمون و وزیران مأمون آغاز گشت.
ابوالفرج اصفهانی نقل کرده است که مأمون گروهی از آل ابی طالب را از مدینه به مرو فرا خواند. (مقاتل الطالبين ٫ ص ۳۷۵)