امام رضا ای از منظر دیگران

امام رضا در نظر دوست دشمن دینداران و حتی مادی گرایان انسانی شایسته دانشمند و دوست داشتنی است و همگان نسبت به شخصیت والای او اتفاق نظر دارند. ما در این بخش دیدگاه پاره ای از بزرگان و نیز دشمن کینه توز او را نسبت به شخصیت این امام همام به شرح زیر می پردازیم

1. ابراهيم بن عباس صولی نویسنده و شاعر معروف

من هرگز ندیده یا نشنیده ام که کسی پرهیز کارتر از ابوالحسن الرضا باشد. باور نکن از آن کسی که ادعا کند که کسی را در فضل مانند او دیده است. (کشف الغمه، ج ۳، ص ۱۳۵)

ابن الحجاج (شاعر)

از اشعار اوست

ای فرزند کسی که از او اعمال اصیل گزارش شده و اخلاق عالی اخذ گردیده است. ای ۲ کسی که رضا علی بن موسی نامیده شده است خدا از تو و پدرت خشنود باشد. ( مناقب، ج ۴، ص ۳۴۳)

ابن حجر

امام رضا از زمره مردان عالم و شایسته بود. او دودمان شریفی داشت. (تهذيب التهذيب، ج ۷، ص ۳۸۹)

ابن حماد (شاعر)

از اشعار اوست

آرزوی من در طوس و روح من نزد آن کسی است که طوس آن را در برگرفته است.

رضا، عالم گرانقدر و مرد دانا در آنجاست.

او اقیانوس علم و خرد است وقتی که با مردم مقایسه می شود.

او نور خدایی است که هیچ کس نمی تواند خاموشش کند. (مناقب، ج ۴، ص ۳۵۰ )

ه ابن ماجه

امام رضاء الله رئیس بنی هاشم بود. مأمون او را بزرگ داشت و احترام کرد و وی را به عنوان جانشین خود تعیین نمود و از مردم برایش بیعت گرفت. (اعيان الشيعه، ج ۲، ص ۸۵)

ابو الصلت هروی

من هرگز کسی را داناتر از علی بن موسى الرضاء ندیدم. وقتی یک عالم دینی او را می دید بر آنچه من گفته ام تصدیق می کرد. (اعيان الشيعه، ج ۴، صص ۱۰۰ - ۹۹)

ابونواس حسن بن هانی، شاعر معروف

از اشعار اوست

به من گفته شد که تو در میان تمام مردم در فنون کلام یگانه دوران بودی، پس چرا مدح علی بن موسی الله را ترک گفتی؟

در جواب گفتم من قدرت مدح امامی که جبرئیل امین خدمتگزار پدرش بود را نداشتم. نه تنها من این قدرت را ندارم، بلکه زبان فصحا از مدح وی درمانده است، بدین جهت شعر در مدح او شایسته مقام هیچ شاعری نخواهد بود. (چهارده نور پاک، ص ۱۲۹۰)

وی در اشعاری دیگر که در خدمت امام الله نیز آن را قرائت نموده آورده است:

آنها اهل بیت ( پاک هستند و جامه شان مطهر است.

یادشان گرامی باد.

این قوم اهل بیتی هستند دانای به کتاب و آنچه که در سوره هاست. (. خلاصة الذهب المسبوك، ص ۱۲۰۰ زندگانی امام علی بن موسى الرضا، ج ۱، ص ۱۱۳)

امام رضا الله ابونواس را برای این اشعار تحسین کرد و به او فرمود: تو اشعاری برای ما سرودی که هیچ کس قبل از آن نسروده است. آنگاه سیصد دینار به وی عطا کرد و چون به خانه رسید به غلامش فرمود: شاید ابونواس این پول را ناچیز بداند بنابراین استر خود را نیز برای او فرستاد. (کشف الغمه، ج ۳، ص ۱۰۷)

احمد بن يوسف ابو العباس قرماني صاحب كتاب اخبار الدول)

وی درباره امام رضا گفته است: فضایلش برجسته و صفاتش بلند و والا و کراماتش فراوان و مناقبش مشهور است. او کم میخوابید و زیاد روزه میگرفت و در تابستان روی حصیر مینشست و در زمستان روی پوست گوسفند. (اخبار الدول، ص ۱۱۴)

. احمد الخزرجي

او سرور بنی هاشم بود. مأمون وی را بزرگ داشت و احترام کرد و خلافت را به او سپرد و از مردم برایش بیعت گرفت. او در توس مسموم و شهید شد. (خلاصة تهذيب الكمال، ص ۶۷۸)

۱۰ اربلى ( على بن عيسى

اربلی در ستایش امام رضا و آرزوی زیارت قبرش چنین سروده است:

ای سوار، سعی کن شتران را نگه داری وقتی که به سرزمین توس وارد شدی از خستگی آنها نترس و زدن را رها کن بگذار در طول توقف استراحت کنند.

وقتی آن سرزمین مقدس را که علی بن موسی بهترین انسانها در آن است دیدی، آن را ببوس

سلام مرا به آن برسان - سلامی که مانند عطر و بوی مشک است - و بگو که این سلام از علی بن عیسی است.

بگو به آن مکان گرانقدر که سلام خدا را برای همیشه گرفته است.

جایی که خدا اجازه داده است نامش در آن به عظمت و قداست برده شود. آن خانه شریف است.

آن خانه جلال است حمد و ستایش مختص به آن است هنوز

چگونه میتوانم مدح مردمی را بکنم که خدا برای آنها عظمتی قرار داده است؟ چگونه می توانم مردمی را ستایش کنم که خدا آنها را پاک نموده است؟ آنها راهنمای انسانند. آنها بخشنده ترین همه مردمند اصل و روح آنها شریف است. در وقت خشکسالی و قحطی آنها مانند باران رحمت اند.

وقتی خطای مبهمی پیدا میشود و زمینه را تاریک مینماید آنان مانند خورشید آشکار می شوند.

آنها به اسب و منبر و شتر افتخار میدهند وقتی بر آن صعود می کنند.

آنها دوست دارند که ناراحتی های مردم را برطرف کنند و فضایل آنها صفحاتی را شفاف می کند.

آنها از زمان تولد شریف اند و در اصل خوبند و دودمانشان پاک است و از ریشه شایسته اند.

دوستان از آنان رنجیده خاطر نمیشوند مادامی که با آنها دوستی می ورزند. من با زبان آن ها را تمجید میکنم وقتی که به لشکرشان نپیوستم.

آنان دل مرا از دوستی و امید پر کرده اند و من صفحات را با مدحشان پر میکنم.

پس تو فهمیدی که من مطبع و دوستدار آنانم و از غیر آنها نافرمان و بیزارم.

ای علی الرضا من آن محبتی را که در قلب گرمم برای تو جمع کرده بودم به سویت فرستادم.

تو ایمان منی و قلب من برای توست در اینجا عشق تو ثابت و پایدار است.

من به شفای قلب بیمارم جز از طریق تو و به بهبودی جراحت دلم جز از طریق تو فکر نمی کنم.

من آرزو میکنم که میتوانستم گنبد طلایی تو را ببینم و آن زمین محبوب را ببوسم. اگر برای من مشکلی است که تو را در بیداری ببینم پس مرا در خواب ببین و عطشم را با دیدنت فروبنشان (زندگانی امام رضا، ج ۱، صص ۱۱۹ - ۱۱۷)

۱۱. جمال الدين احمد بن على ابن عنبه نسب شناس

هیچ یک از طالبین زمانش مانند او نبودند. مأمون با او بیعت کرد و در هم و دینار به نام او سکه زد و دستور داد نام او را در منابر ذکر کنند. (عمدة الطالب في انتساب آل ابی طالب، ص ۱۹۸)

۱۲. حافظ حسین کربلایی تبریزی صاحب روضات الجنان و جنات الجنان

وی امام رضا ال را فضائل و کرامات بسیار است نه تنها امام امامیه است، بلکه امام جن و انس هم است. (چهارده نور پاک، ص ۱۲۹۴)

۱۳ خیرالدین زرکلی

ابو الحسن علی بن موسى الكاظم بن جعفر صادق ملقب به «رضی هشتمین امام شیعیان و از جمله بزرگان و شایسته ترین سادات در بین خاندان پیامبر است. _(الاعلام، ج ۵، ص ۱۷۸)

۱۴ دعبل خزاعی شاعر معروف)

از اشعار اوست

ابن موسی امام رضا ) همراه با فضائل عالی درگذشت و اصل علم نیز به دنبال او رفت.

آیا رهبری و دین نیز مانند دو دوست صمیمی به دنبال او رفتند؟ (دیوان دعبل، ص ۱۰۸)

۱۵. ذهبی (معروف به دشمنی با اهل بیت میباشد

امام ابو الحسن بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن على زين العابدين بن حسین بن علی بن ابی طالب هاشمی علوی سرور هاشمیان زمان خود بود و بخشنده ترین و شریف ترین آنها.

مأمون گرامی اش داشت تسلیمش شد و چندان در بزرگداشتش کوشید که او را جانشین خود کرد. (تاریخ الاسلام، ج ۸، ص ۳۲)

۱۶ رجاء بن ابی ضحاک یکی از فرماندهان مأمون

به خدا من هرگز کسی را مطیع تر از او امام رضا ) نسبت به خدا ندیدم. وی خدا را در همه وقت ستایش میکرد و از خدای تبارک و تعالی مدام خائف بود. (زندگانی امام رضا، ج ۱، ص ۹۹)

۱۷. شیخ عبدالله شبراوى شافعى صاحب كتاب الاتحاف بحب الاشراف

على بن موسى الرضاء مناقبش بلند و صفاتش برجسته و نفس شریفش هاشمی و ریشه و تبار با کرامتش نبوی است. کراماتش بیش از آن است که به شمار آید و مشهورتر از آن است که ذکر شود.(جامع كرامات الأولياء، ج ۲، ص ۳۱۲ : الاتحاف بحب الاشراف، ص ۸۸)

۱۸. شیخ مفید

امامی که قائم مقامی ابوالحسن موسى بن جعفر الله را بعد از او به عهده گرفت، پسرش ابو الحسن الرضا بود و این به دلیل شایستگی اش بر همه برادرانش و به سبب علم و بردباری و ترجمی بود که از خود نشان میداد و اینکه شیعه و غیر شیعه با وی موافق بودند و او را به رسمیت می شناختند. ( ارشاد، ص ۳۴۱)

۱۹. صاحب بن عباد

از اشعار اوست

ای که قصد داری به زیارت توس مشهد پاک و سرزمین قداست - بروی سلام مرا به رضا برسان و نزد شریف ترین قبر که صاحب آن بهترین به خاک سپرده شدگان است، فرود ای

سوگند به خدا سوگندی که از انسانی مخلص و غرق در محبت اهل بیت صادر شده است. به راستی اگر می توانستم در مقابل این خانه در توس رحل اقامت می افکندم، جایی که شهیدی پارسا و مشهور به فضایل و مجد را در خود گرفته است. (عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص )

۲۰. صلاح الدين خليل صفدی مورخ و ادیب

علی بن موسی الرضا الله، یکی از ائمه اثنی عشر و سید و سرور بنی هاشم در زمان خود بو. مأمون نسبت به او خضوع می کرد و در احترام نسبت به او مبالغه می نمود، تا آنجا که او را ولیعهد خود ساخت و آن را به سرتاسر مملکت پهناور خود اعلام کرد. (چهارده نور پاک، ص ۱۲۹۱)

۲۱. صولی

بهترین مردم علی بزرگوار است که بهترین پدر اجداد و قوم و عشیره را دارد.

تكتم او را زاده است تا هشتمین پیشوا باشد در علم و حلم و حجت الهی را بر مردم تمام کند. (عيون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۱۵.)

۲۲ عارف تامر

امام رضا مانند یکی از امامان که نقش بزرگی در صحنه حوادث اسلامی در زمان خودش بازی کرده مورد توجه است. (عيون التواريخ، ج ۳، ص ۲۲۶)

۲۳. عامر الطائي

خدا ترسی امام علی بن موسی الرضا [] و کارهای نمونه نوه سرور پیامبران برای ما نقل شده است. (اعيان الشيعه، ج ۴، ص ۱۸۸)

۲۴. عبد الباقى العمري صاحب الترياق الفاروقي

اگر می ترسی از ستمکار یا مکاری مصیبتی به تو برسد بر دامن رضا فرزند کاظم بن صادق بن با قره چنگ بزن (چهارده نور پاک، ص ۱۳۹۴)

۲۵. عبد القادر احمد (اليوسف)

تاریخ زندگانی امام رضا پر است از فضایل بزرگ مانند علم فراوان به ارث بردن عصمت، و قداست بی نظیر مانند مصونیت امامان از خطا که از صلب او پدید آمده اند.

او بزرگترین راهنما در دوره خویش و نمونه خدا ترسی بخشندگی، دینداری و اخلاقیات بود.

من چه می توانم درباره مردی بگویم که خدا سفارش امانت او را کرده است؟

قلم من درباره معرفی او چه می تواند بنویسد؟

آیا ذکر نامش معرفی کامل او نیست؟

نام او قسمتی از نور خداست.

کسی را که جویای پناه از درگاه الهی است به راه راست هدایت میکند تا از این طریق به تقوای الهی دست یابد.

امام (ع) زندگی خودش را وقف بالا بردن مقام مسلمانان کرد.

تمام اعمالش از تعالیم دین صادر میگشت که منجر به پارسایی مردم و خشنودی پروردگار جهان می شد. (ا الامام على الرضا وليعهد المأمون، ص 1)

۲۶. عبد الله بن اسعد يافعي

امام بزرگوار از نسل شریف سادات علی موسی الکاظم الله یکی از دوازده امامی است که دارای اعمال پسندیده است.

شیعه امامیه از او پیروی میکنند و تعالیمش را پذیرفته اند. (مرآت الجنان، ج ۲، ص ۱۱)

۲۷. عبد الله المبارک

از اشعار اوست

این است علی رهبر هدایت و بهترین جوانان اصیل قریش (مناقب، ج ۴، ص ۳۴۳)

۲۸ عبد المتعال صعيدي

امام رضا الله علم زیادی داشت و بسیار متدین بود. (المجددون فی الاسلام، ص ۸۷ زندگانی امام رضا، ج ۱، ص ۱۰۷)

۲۹ فضل الله بن روزبهان خنجی اصفهانی

در شرح صلوات بر امام رضا می نویسد: با رخدایا درود و صلوات بر امام هشتم فرست آن بزرگواری که مهتر نیکو خصال نیکوکار نیکو سیرت است. او حجت خدای تعالی بر انس و جان است.

او بر لشکر اولیاء سلطان و صاحب مروّت و سخاوت و احسان است. (چهارده نور پاک، صص ۱۲۹۷ و ۱۲۹۸)

٣٠. مأمون الرشيد (سخت ترین دشمن امام رضا )

او به فضل بن سهل و برادرش گفت من کسی فاضل تر از این مرد (امام رضا ) در روی زمین نمی شناسم. (اعيان الشيعه، ج ۲، ص ۱۳۳)

در نامه ای خطاب به عباسیان می نویسد: مأمون بیعت و فاداری با او امام رضا) نکرد مگر اینکه در کار او مشاهده کرد و فهمید که هیچ کس در روی زمین شایسته تر از او در پاکی استوارتر از او در تقوا دیندارتر از او در دین زاهدتر از او در ترک دنیا، آزادتر از او در وجود بشاش تر از او در معاشرت با عام و خاص و ثابت تر از او در اصل دین وجود ندارد. بیعت با او خشنودی خدا را تأیید می کند. (بحار الانوار، ج ۱۲، ص ۶۳)

۳۱. محمد جواد فضل الله (محقق)

امام رضا الله یکی از پایه گذاران تفکر اسلامی و از آغاز کنندگان بحث های علمی است. این اسرار پیام الهی و کلید گنج هایی است که بعد از مرگ پدرش امام موسی بن جعفر به او رسید. بنابراین علم او قسمتی از پیام الهی و اعطای آن از فیوضات او بوده است.

وی یکی از دوازده امام از اهل بیت پیامبر است که تعالیم اسلامی را با انواع علوم مختلف خود مانند دیکته کردن به شاگردانشان یا پاسخ گفتن به کسی که از آنها سئوال می کرد، یا بحث با علمای بزرگ دیگر ادیان گسترش دادند. (زندگانی امام رضا، ج ۱، صص ۱۰۹ و ۱۱۰)

۳۲. محمد بن شاكر الكتبي

امام رضا اله یکی از ائمه دوازده گانه است که در زمان خود سرور بنی هاشم بود. (عيون التواريخ، ج ۳، ص ۲۲۶)

محمود بن وهيب بغدادی

امام رضا کارهای اعجاز آمیز متعددی داشت از این رو در زمان خودش بی نظیر بود. (جواهر الکلام، ص ۱۴۳)

۳۴. واقدی

علی الرضا [] از پدرش عموهایش و دیگران حدیث میشنید.

او مورد وثوق بود و حکم الهی را در مسجد پیامبر از سن بیش از بیست سالگی صادر می کرد. او متعلق به هشت طبقه نسل آینده از جمله اهل بیت بود. (تذكرة الخواص ص ۳۶۱)

۳۵ (علامه) هاشم معروف الحسني

امام رضا ء الله با اخلاق خاص شریف و شگفتش ممتاز بود که این به جذب هر دو گروه شیعه و سنی کمک می کرد.

او این اخلاقیات را از اصل پیام الهی که به وی سپرده شده بود گرفته بود تا از آن حمایت کند و وارث آن باشد. (سيرة الائمة الاثني عشر، ج ۲، ص ۳۵۹)

۳۶ یافعی

امام بزرگوار از نسل شریف سادات علی موسی کاظم ، یکی از دوازده امامی است که دارای اعمال پسندیده است. شیعه امامیه از او پیروی میکنند و تعالیمش را پذیرفته اند. (مرآت الجنان، ج ۲، ص ۱۱)

۳۷. يوسف بن اسماعيل نبهاني صاحب كتاب كرامات الأولياء)

علی بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق یکی از امامان بزرگ و چراغ جامعه از خاندان پیامبر و اصل علم و بخشندگی بود.

وی از موقعیتی بزرگ و اعتباری فراوان برخوردار بود. او معجزات فراوانی داشت از جمله اینکه پیشگویی کرد بر اثر خوردن انگور و انار مسموم شهید خواهد شد و همان طور که خبر داده بود اتفاق افتاد (جامع کرامات الأولياء، ج ۲ ص ۱۵۶)

۳۸. يوسف بن او غلى (سبط ابن جوزی

علی بن موسی معروف به «رضا»، بخشنده، عادل محترم و زاهد بود. اگر ترس از مأمون نبود او ولیعهدی را نمی پذیرفت. ( مرآة الزمان، ج ۶، ص ۴۱)

۳۹. يوسف بن تغري بردی ظاهری مورخ (مصری)

امام ابوالحسن هاشمی علوی حسینی امامی عالم بود. او سید و بزرگ بنی هاشم در زمان خویش بود.

مأمون او را تعظیم و تجلیل میکرد احترام مینمود و تسلیمش بود و بی نهایت از او تعریف می نمود به حدی که وی را جانشین خود کرد.(النجوم الزاهرة، ج ۲، ص ۷ش)