چشمه ی آب و حمام امام رضا علیه السّلام در نیشابور

 شيخ صدوق (ره) فرموده است که حضرت رضا علیه السلام در نیشابور به محله ای که نام آن فوزا بود تشریف برد آن بزرگوار دستور داد در آنجا یک باب حمام ساختند و چشمه ی آبی را که در حال خشکیدن بود لأيروبی کردند تا آب آن زیاد شد و در کنار چشمه حوض آبی ساختند که چند پله پائین می رفت و در نزدیکی آن چشمه حوض آب محل مخصوص را به عنوان مصلی و جایگاه نماز قرار دادند آن گاه آن حضرت در آن حوض وضو گرفتند و غسل نمودند و در آن جایگاه مخصوص نماز خواندند این موضوع برای شیعیان آن حضرت سنت گردید و مردم از دور و نزدیک می آمدند و با آب آن چشمه وضو میگرفتند و در آن مکان مقدس نماز میخواندند و حوائج خود را از خدا میخواستند که به اجابت می رسید و امروز آن چشمه به نام چشمه کهلان معروف است. (عيون جلد ۲ صفحه ۱۳۶ و بحار جلد ۴۹ صفحه ۱۲۳)

صص31

ماجرای قدمگاه نیشابور

بعضی از مورخین نوشته اند حمامی که امام رضا (ع) دستور ساختن آن را دادند و چشمه ی آبی که امر فرمودند تا آن را لایروبی کردند و جایگاه مخصوصی که آن حضرت در آن نماز خواندند همین قدمگاه معروف و مشهور کنونی است اگر چه قدمگاه تا شهر نیشابور مقداری فاصله دارد ولی همان طوری که صاحب كتاب مطلع الشمس نوشته است در آن زمان مسافرینی که از نیشابور به طرف مشهد حرکت میکردند منزل اولشان همین قدمگاه و منزل دومشان ده سرخ بوده است. (مطلع الشمس جلد دوم قسمت تاریخ نیشابور)

 لذا امام رضا (ع) به جهت استراحت در آن جا توقف فرمودند و این آثار را در آنجا از خود به یادگار باقی گذاشتند.

 اما سنگی که اکنون در آنجا به دیوار نصب شده است و اثر دو کف پای بزرگ بر روی آن منقوش است و بین مردم مشهور است که اثر و جای پای حضرت رضا علیه السّلام است این مطلب به این صورت صحیح نیست. 

احتمالا صحیح آن این گونه است که امام رضا (ع) روی این سنگ نشسته و وضو گرفته است و قهراً مقداری از آب وضوی آن حضرت روی این سنگ پاشیده شده است آن گاه شیعیان برای این که این سنگ با این مزایا به مرور زمان بر اثر حوادث روزگار از بین نرود به عنوان علامت و نشانه، جای پای انسانی را خیلی برجسته و بزرگ بر روی آن سنگ نقش نموده اند و آن را در جای مخصوصی در دیوار جای سازی کرده اند تا شیعیان به آن تبرک بجویند و اصل سنگ نیز از حوادث روزگار محفوظ بماند. و الله اعلم بحقائق الامور

وجه نامگذاری چشمه کهلان 

بعضی نوشته اند جهت نامیده شدن این چشمه به کهلان جریانش از این قرار است که شخص مسافری در آن چشمه غسل کرده بود و هنگام پوشیدن لباس همیان پولش را فراموش کرده بود و همان سال به مکه مشرف شد چون از مکه معظمه برگشت آمد تا در آن چشمه غسل کند ولی درب را بسته یافت از علت بسته بودن درب سئوال کرد گفتند ماری در آنجا خفته است که مردم را از فیض بهره برداری از این آب بی نصیب کرده است. 

آن شخص بدون ترس درب را گشود و وارد شد و در آن چشمه آب غسل کرد و کیسه پول خود را پیدا کرد و برداشت چون از آن محل خارج شد گفت این نیز یکی از معجزات حضرت رضا (ع) است که این مار مأموریت پیدا کرده است تا کیسه پول مرا حفظ کند پس از این جریان دیگر مار در آنجا دیده نشد و ساکنین آنجا به یکدیگر گفتند ای کاهلان ای تنبل ها چرا درب را نگشودید و کیسه پول را برنداشتید از آن روز به بعد این چشمه معروف به کاهلان شد و بعد بر اثر زیادی استعمال کهلان نامیده شد. (كتاب زندگانی امام هشتم به قلم آقای عطائی خراسانی صفحه ۸۲) 

دومين منزل و محل استراحت امام علیه السّلام روستائی بود به نام قرية الحمراء و یا ده سرخ که در پنج و یا شش فرسخی مشهد مقدس رضوی میباشد. 

هنگام نماز ظهر بود که امام علیه السّلام به آن مکان رسیدند و برای وضو گرفتن آب طلب نمودند همراهان عرض کردند در این جا آب وجود ندارد آن حضرت با دست مبارک خود خاک نقطه ای از زمین را کنار زدند ناگاه از آن مکان چشمه ی آبی گوارا ظاهر شد حضرت و همراهانش با آن آب وضو گرفتند و نماز خواندند و سپس به طرف مرو حرکت کردند تا به سناباد نزدیک نوقان رسیدند در آنجا کوهی بود که مردم از سنگ آن دیگ سنگی درست میکردند همین کوه سنگی کنونی حضرت به آن کوه تکیه داد و چنین دعا کرد

اللهم انفع به و بارك فيما يُجعل فيه و فيما يُنحتُ مِنه

یعنی خدایا به این کوه نفع ببخش و به غذائی که با ظروف این سنگ تهیه میکنند برکت بده آن گاه به سنگ تراشها دستور داد تا چند دیگ برگانه سنگی از برایش درست کردند بعد امام فرمود از این به بعد غذای مرا با این دیگهای سنگی تهیه کنید.

 از آن روز به بعد مردم توجه بیشتری به درست کردن غذا در میان این دیگهای سنگی پیدا کردند. 

سپس امام رضا (ع) در محله ی نوقان به خانه حمید بن قحطبه وارد شد و بعد به قبه هارونیه که قبر هارون الرشید در آنجا بود تشریف بردند در کنار قبر هارون لع خطی کشیدند و فرمود: محل دفن من در اینجا خواهد بود.

هَذِهِ تُربتي و فيها أدفن وَ سَيَجعلُ اللهُ هذا المكان مُختَلَفُ شیعتی و اهل بيتي والله ما يزروني منهم زائر ولا يُسلّمُ على مِنْهُم مسلّم إِلَّا وَجَبَ لَهُ غفران الله ورحمته بشفاعتنا اهل البيت.

این محل آرامگاه و تربت من است من در اینجا دفن میشوم و بزودی خداوند این مکان را محل رفت و آمد شیعیان و اهل بیت من قرار میدهد سوگند به خداوند که هر کس از شیعیانم مرا در این محل زیارت کند و در اینجا بر من سلام دهد در پرتو شفاعت ما خانواده مشمول آمرزش و رحمت خدا قرار میگیرد.

 آن گاه حضرت در آن مکان به نماز ایستاد و چند رکعت نماز و مقداری دعا خواند و چون از دعا فارغ شد به سجده رفت و سجده را بسیار طول داد و در آن سجده طولانی پانصد مرتبه سبحان الله فرمود. (عيون جلد ۲ صفحه ۱۳۶ و ۱۳۷)

صص 35-32